آشنایی با استان کرمانشاه

استان کرمانشاه با وسعت 25009.269 کیلومتر مربع و ارتفاع متوسط 1200 متر از سطح دریا در میانه ی ضلع باختری(غربی) ایران قرار دارد. بر اساس آخرین تقسیمات کشوری این استان با مرکزیت کرمانشاه دارای 14 شهرستان شامل: اسلام آباد غرب – پاوه – ثلاث باباجانی – جوانرود – دالاهو – روانسر – سرپل ذهاب – سنقر – صحنه – قصر شیرین – کرمانشاه – کنگاور – گیلانغرب و هرسین است که شهرستان کرمانشاه مرکز استان نیز می باشد. همچنین این استان دارای 31 شهر ، 31 بخش ، 86 دهستان و 2642 روستای دارای سکنه است. کرمانشاه از شمال با استان کردستان از جنوب با استان های ایلام و لرستان از خاور با استان همدان و از باختر با 330 کیلومتر مرز مشترک با کشور عراق همسایه است.

 

جمعیت

براساس برآورد سرشماری در سال 1390 جمعیت استان کرمانشاه  1٬945٬227  که از این تعداد 69٬7 درصد در شهرها و31٬3  درصد در روستاها زندگی می کنند.

نژاد

کردهای منطقه ی کرمانشاه آریایی تبار و از ساکنان قدیمی ایران زمین هستند. در متون سومری و آشوری برخی از ساکنان زاگرس را (کرتی) و یا (کارد) نامیده اند و ارامنه هم از آنان با واژه ی  کردوخ یاد کرده اند.

 

 

ویژگی های آب و هوایی و جغرافیایی

استان کرمانشاه میان 33 درجه و 36 دقیقه تا 35 درجه و 15 دقیقه پهنای شمالی و 45 و 24 دقیقه تا 48 درجه و 30 دقیقه راستای خاوری از نصف النهار گرینویچ ناحیه ای کوهستانی است که میان فلات ایران و جلگه میاندرود قرار گرفته و سراسر آن را قله ها و ارتفاعات رشته کوه های زاگرس پوشانده است. این استان از نظر آب و هوا تحت تأثیر چندین عامل شرایط اقلیمی این ناحیه را پدید می آورد. این عوامل عبارتند از:

   ورود و عبور جریان هوای مدیترانه ای که این جریان هوا عامل اصلی بارندگی در استان کرمانشاه است. استان کرمانشاه در پهنای جبهه های مرطوب مدیترانه ای قرار دارد که در برخورد با ارتفاعات زاگرس ، موجبات ریزش برف و باران را فراهم می سازد. در استان کرمانشاه چهار اقلیم متفاوت قابل تشخیص است: نخست ‹‹زمستان ملایم و تابستان گرم و خشک›› که شهرستان های قصر شیرین، سرپل ذهاب و دهستان ازگله در جنوب باختری شهرستان جوانرود را شامل می شود.

 دوم ‹‹زمستان و تابستان خنک›› که شهرستان های پاوه و جوانرود (به جز دهستان ازگله) و منطقه کرند بر می گیرد.

   

   سوم ‹‹نیمه خشک و استپی خنک›› که شهرستان های سنقر و دهستان پشت دربند از توابع شهرستان کرمانشاه را در بر می گیرد.
   
   چهارم ‹‹نیمه خشک و استپی گرم›› که شهرستان های کنگاور، صحنه و هرسین را شامل می شود. به طور کلی استان کرمانشاه از نظر آب و هوایی به دو منطقه گرمسیر (باختر) و سردسیر در سایر نواحی تقسیم می شود.
   بادهای مهم استان کرمانشاه عبارتند از: ‹‹بادهای باختری›› که رطوبت نسبی اقیانوس اطلس و مدیترانه را منتقل می کند و موجب بارندگی می شوند و جریان آن معمولا در زمستان و بهار بیش تر است. ‹‹بادهای شمال›› که در فصل تابستان می وزند و در اعتدال آب و هوای بخشی از استان و کاهش گرمای آن موثر است و ‹‹بادهای سام یا سموم›› که تنها در منطقه نوار مرزی می وزند و هوایی آن را در تابستانها بسیار گرم و غیرقابل تحمل ساخته و زیان های بسیاری به بار می آورند. وزش بادهای مرطوب از طرف مدیترانه و اقیانوس اطلس، و ریزش برف و باران نسبتا فراوان، باعث ذخیره آب های زیرزمینی و هم چنین جریان های متعدد آبی در نواحی مختلف این استان شده و رودخانه ها و چشمه های متعددی را به وجود آورده که علاوه بر مصارف اقتصادی از ارزش های گردشگری نیز برخوردارند. استان کرمانشاه دارای آب و هوای معتدل کوهستانی است و تنوع آب و هوایی آن موجب شده که چشم انداز جنگل های زاگرس یعنی دره های مناطق شمال باختری تا جنوب خاوری (ارتفاعات اورامانات تا منطقه زردلان و هلیلان) پوشیده از جنگل باشد همچنین دشت های سبز با رودخانه های زیبا، تالاب ها و سراب های کم نظیر منطقه ای آباد را به وجود آورد. به علت تنوع اقلیمی، وجود رودها و سراب ها و پوشش گیاهی متنوع، استان کرمانشاه همواره یکی از زیستگاه های مناسب پرندگان و پستانداران وحشی بوده که این تنوع مناطقی با اکوسیستم های نادر فراهم آورده است. از این رو جزو شکارگاه های تراز اول ایران برای انواع پرندگان مهاجر و بومی و دیگر جانوران بوده به طوری که فرمانروایان ساسانی نیز در شکارگاه های گوناگون آن به شکار می پرداخته اند. نخجیرگاه های گراز و غزال که بر دیواره های جانبی تاق بزرگ در تاق وستان نقش شده اند موید این قابلیت در سده های گذشته می باشند. و بدین لحاظ نیز این منطقه دارای اهمیت است..

دره های مناطق شمال باختری تا جنوب خاوری آن یعنی ارتفاعات اورامانات تا منطقه زردلان و هلیلان پوشیده از جنگل است. این دره ها به دلیل داشتن آب و هوای معتدل و مناظر طبیعی زیبا، یکی از بهترین نقاط کشور برای اتراق و تفریح و استقرار ایلات محسوب می شوند.

پیشینه تاریخی کرمانشاه

کرمانشاه در دوران پیش از تاریخ

استان تاریخی کرمانشاه همچون دیگر نقاط کشور کهنسال ما آثاری از روزگار مجد و عظمت ایران را در سینه کوه ها و پهن دشت های خود محفوظ کرده است و از لحاظ بقایای سکونتگاه های پیش از تاریخ، یکی از مناطق بسیار غنی و مهم در ایران و باختر (غرب) آسیا است. قدیمی‎ترین آثار سکونت بشر در کرمانشاه مربوط به پارینه سنگی قدیم است. این آثار دست‎کم حدود 200 هزار سال قدمت دارند. آثار مهمی از دوران پارینه‌سنگی در غارهای کرمانشاه کشف شده‌است که مربوط به دوره‎های پارینه سنگی میانی، پارینه‌سنگی نوین و فرا پارینه سنگی است.

 برخلاف سایر نقاط ایران که به صورت مقطعی مورد سکونت قرار گرفته اند. استان کرمانشاه بدون وقفه در ادوار مختلف تاریخ مورد سکونت قرار گرفته است ، شواهد و مدارک باستان شناختی نشان می دهد این منطقه از نخستین زیستگاه های انسان اولیه به شمار می رفته و یکی از مراکز مهم جمعیتی در زاگرس میانی محسوب می شده است. تمامی مراحل و ادوار زندگی انسان از عهد حجر تا دوره های تمدنی پیش از تاریخ و سپس تا تشکیل حکومت های بزرگ سیر تطور خویش را در این محدوده طی کرده است.

 روبرت بریدووت در سال های 1338 و 1339 خورشیدی در نواحی کرمانشاه ، با هدف تفسیر مدارک و پیدایش قدیمی ترین دهکده های تولید غذا ، کشاورزی و چگونگی زندگی آنان ، پژوهش هایی در دره ی  اسلام آباد ، ماهیدشت و کرمانشاه ، در ارتفاع حدود 1500 متری ، انجام داد و طی آن 250 محوطه ی پیش از تاریخ مورد بازدید قرار گرفت که از میان آنها چند غار و محوطه باز گفته شده است. در پناهگاه ورواسی ، نشانه های  تسلسل ابزار از دوره ی موسترین (30 تا 40 هزار سال پیش) و بارادوسین و صنعت فلینت زارزین به دست آمده و وضعیت استقرار در این پناهگاه معلوم داشته که سه دوره ی یاد شده بی وقفه تداوم داشته است. همچنین مدارک باستانشناختی دلالت بر اسکان انسانهای نوع نئاندرتال از 40000 سال پیش در غار شکارچیان در بیستون دارد. این غار  نکات جالبی را درباره سابقه زندگی بشری در دوران پارینه سنگی در ایران روشن می دارد همچنین تسلسل زیست انسانهای غارنشین در غارهای مرخل ، مر دودر ، مر تاریک ، پناهگاه سنگی ورواسی ، دو اشکفت (در پارک کوهستان شهر کرمانشاه) و پیدا شدن تبر سنگی نوع آشولین در اطراف روستای گاکیه همگی حکایت از سابقه ی کهن استان دارند. به طوریکه در 11000 سال پیش به علت گرم شدن هوا انسان غار را ترک کرده و روی به یکجانشینی می آورد که این حرکت موجب زراعت و دامپروری و براثر آن روستا نشینی می شود که بدون شک کهنترین سکونت روستا نشینی اولیه در غرب آسیا و خاورمیانه در گنج دره ی هرسین شکل می گیرد که برای نخستین بار اهلی کردن گوسفند و بز در آنجا صورت گرفته و قدیمی ترین نوع سفال کشور در این مکان شناسایی شده است. انسان های پیش از تاریخ گنج دره جزء نخستین انسان هایی هستند که در ایران سفالگری را اختراع کرده و روی به فعالیت های صنعتی آورده اند .

شایان گفتن است که دیرین شناسان پیشینه ی بسیار دوری از نگهداری اسب در فلات ایران می دهند. پروفسور گوردون چایلد می نویسد:

به طوری که حدس زده می شود ، اسب برای نخستین بار در فلات ایران اهلی شده است. در غاری که نزدیک کرمانشاه توسط آقای فرانک هل ، استاد دانشگاه راین تگزاس کشف شده ، استخوان های اسب نیز ضمن بقایای انسان های متعلق به 20000 سال پیش یافت شده که دلالت بر قدمت نگهداری این حیوان در این منطقه دارد.

کرمانشاه در دوران تاریخی

 محدوده استان کرمانشاه ، از هزاره های پیش از میلاد محل سکونت اقوام مختلف بوده است. همچنین شهر کرمانشاه به لحاظ تاریخی ازدوران باستان به عنوان دروازه ورودی آسیا به جلگه معروف میاندورود بوده است. دلیل این ادعا همانطور که در متون تاریخی نیز آمده است، وجود بزرگترین راه ارتباطی میان فلات ایران، چین و هندوستان با ساکنان میاندورود است که به این راه اصطلاحاً شاهی نیز گفته می شود.
این سرزمین بواسطه همجواری با تمدنهای اقوام عیلامی و کاسی ها از یک سو و تمدن مردم بین النهرین از سوی دیگر موقعیتی تقریباً منحصر بفرد داشته است.

نقش آنوبانی نی با قدمت 4800 سال در سرپل ذهاب که از آن به عنوان قدیمی ترین سنگ نگاره ی آسیا نام برده می شود. وجود 14 گور دخمه منسوب به دوره ی ماد  که  ، نقش و کتیبه ی داریوش همراه با مفصل ترین کتیبه ی جهان ، قلعه ی یزد گرد و چند اثر مهم دیگر از دوره ی اشکانی ، معبد آناهیتا ، از دوره ی ساسانی تاق گرا ، تاق وستان ، فرهاد تراش، چهار قاپی و دهها اثر دیگر پیشینه ی استان را در پیش از اسلام نشان می دهد. در دوران اسلامی نیز کاروانسراها ، پلها و مساجد و تکایای باشکوهی ساخته می شود که در مجموع جایگاه رفیع استان را در دوران مختلف نشان می دهد.

نامگذاری شهر کرمانشاه

در مورد نامگذاری کرمانشاه باورهای متفاوتی است ، عده‌ای نام کرمانشاه را به بهرام چهارم منسوب می‌دانند که در سده ی سوم تا چهارم میلادی پادشاه شهر کرمان بوده و پس از تأسیس کرمانشاه این شهر را با نام او می‌خوانند.
عده‌ای دیگر نام کرمانشاه را برگرفته شده از اقوام کردی به نام کرمانج یا کرمانش می‌دانند که در این منطقه زندگی می‌کنند.

همچنین نام کرمانشاه را برگرفته از سه جزء «کار- مای - سیای» که در سنگ‌ نبشته بیستون به آن اشاره شده‌است دانسته‌اند که به معنای "مکان مقدس مردم ماد" است.

  جلال‌الدین کزازی اما با دیدگاه نامگذاری کرمانشاه به نام بهرام چهارم مخالف است و بر این باور است که در بخشی از بندهشن از کوه‌های کهن و باستانی و آئینی ایران سخن رفته است از کوه بیستون که همواره کوهی سپند آئینی و نمادین بوده نیز یادی رفته است که در آنجا آمده که بیستون در کنار بومی با نام کرمینشان بالا برافراخته و یکی از پادگان های ساسانی هم در همین بوم جای داشته است، کوه بیستون یکی از مهمترین کوه‌ها در فرهنگ باستانی ایران است و نام آن و منطقه اطراف آن به تفصیل در اوستا آمده نام کرمانشاه هر چند تغییراتی دارد ولی ریشه در کارمیسین دارد که در اوستا هم آمده و بعدها با یورش تازیان (عرب ها) به قرمیسین تغییر یافت.

نام های دیگر: کامبادنه ، کارمیسین ، کرمینشان ، کارمیشین ، کرمشین ، کرمسین ، قرمسین ، قرمیشین ، قرماسین ، قرماشین ، کرمانشاهان.

 سوغات و صنایع دستی
 روغن کرمانشاهی، نان برنجی، کاک، نان خرمایی، عسل شاهو، رب انار پاوه، گلیم، گیوه، جاجیم، انواع آلات موسیقی، چرم، ترخینه، کلاه پشمی، خورشت خلال، انجیر ریجاب، چاقوی کرند، گلیم هرسین.